İslam Hukuku Perspektifinden Kripto Paralar Hakkında Bir Değerlendirme

Giriş

Dinimiz İslâm güzeldir. Hükümleri, insanlık için insanların tamamı için hatta tüm varlıklar için rahmettir, şefkattir ve merhamettir. Tüm devirlerin muasırı olduğu gibi, tüm devirlerin ilerisinde tüm zamanların önündedir.
İslâm şeriatı (hukuku) güzel niyet ve güzel ahlak temelli olan uygulamaları teşvik eder. Günümüzde müslümanlar arasında blockchain tabanlı kripto para konusunda nihai kararı verebilecek merkezi bir otorite yoktur. Bu da esasen demokratik ve münazaraya dayalı istişare mekanizmasının dinamikliğindendir.

Akademisyenler kitaplar yazıyor, konferanslar veriyor ve üniversitelerde veya dini konferanslarda bir araya gelerek yeni meseleler ortaya koyuyorlar. Çoğunluğu Müslüman olan birçok ülkede, fetva veren ve kararları için açıklamalar yapan saygın dini liderlerden oluşan şeriat konseyleri vardır. Konseyler bağlayıcı olmasa da hükümetlerin politikalarını etkileyebiliyorlar ve dindar Müslümanlar genellikle rehberlik için onlara bakabiliyorlar. -Ve ebetteki, İslam’ın Kur’an ve sünnet perspektifine ve muadil – benzer uygulamalarından neşet eden kıyas ve İcma ‘ya.-

Kripto para birimi nedir?

Elektronik para birimi (e-para) ve kripto para birimi (kripto para birimi), son zamanlarda kullanımı giderek artan iki dijital üründür. Giderek dijitalleşen çevremizdeki dünyanın gelişimi, birkaç on yıl önce var olmayan bu iki ürünün varlığını teşvik ediyor.

Tanımı gereği kripto para birimi, gizli bir kodla korunan, bu dijital para biriminin güvenliğini korumak ve sürdürmek için yeterince karmaşık kodlara sahip sanal bir para birimidir.

Kripto para birimleri, bankalar tarafından merkezileştirilmemiş ve blockchain platformunda kaydedilen bilgisayar şifreleme teknolojisi kullanılarak oluşturulan dijital para birimleridir. Kripto para işlemleri aracılar olmadan gerçekleştirilir, yani dijital ödemeler doğrudan göndericiden alıcıya gider. En bilinen kripto para birimlerinden biri, ilk kripto para birimi olarak da bilinen Bitcoin’dir. Bu Bitcoin, Satoshi Nakamoto takma adı altında bir programcı tarafından yaratıldı. Zaman içerisinde birçok yeni kripto para birimi ortaya çıkmıştır. Kaç tane? yüzlerce!

Kripto Varlıklarının parasal bir değeri vardır, bu nedenle Kripto sahibinin kâr etmesi ve kaybetmesi mümkündür. Gerçekten de kriptoya yatırım yapmak avucunuzu çevirmek kadar kolay değildir. Oldukça dalgalanan kripto değeri, genellikle yatırımcıları kayıp uçurumuna sürükler. Kripto paranın uç noktalara kadar inip çıkabilen değeri, kripto yatırımcılarının göz açıp kapayıncaya kadar zengin ve fakir olmasına neden oluyor, oldukça stresli değil mi? Peki mübarek İslam buna nasıl bakıyor?

İslami bakış açısına göre para, istikrar dâhil olmak üzere belirli özelliklere ve gereksinimlere sahiptir ve varlıklara dayalıdır. Elektronik para temelde sıradan para ile aynıdır, aynı işleve ve değere sahiptir, ancak farklı bir biçimdedir. Bu e-para, işlem yapılan madde ve mallara bağlıdır. Dolayısıyla elektronik para ile muamelâtın, şeriat ilkelerine uygun olduğu sürece caiz, meşru ve meşru olduğu sonucuna varılabilir.

Bitcoin Nedir?

Bitcoin ilk olarak 2008’de bankaların neden olduğu küresel piyasa çöküşünden sonra dijital para birimi olarak yaratıldı. O zamanlar, bankalar ve hükümetler tarafından kontrol edilmeyen merkezi olmayan bir para sistemine çok fazla ilgi ve talep vardı. Bitcoin’in temel özellikleri şunları içerir:

-Merkeziyetçi değildir- onu kontrol eden merkezi bir güç yoktur, bunun yerine gelişmiş bilgisayar programlarına dayalıdır.

-Şeffaftır- defterdeki herkes yapılan işlemleri görebilir

-Kurulumu kolay ve basittir

-Bitcoin’in değeri talebe bağlıdır

-Güvenilir bir paradır

Anonimlik- tüm Bitcoin işlemleri halka açık bir defterde saklanır, bu nedenle çok az gizlilik vardır.-

Bitcoinler, Bitcoin borsaları aracılığıyla alınıp satılır. Bitcoin’i başka bir yatırımcıya göndermek için, işlemde etkili bir şekilde ‘çıkış yapmak’ için özel anahtarınızı kullanmanız gerekecektir. İşlem doğrulandıktan sonra geri alınamaz veya iptal edilemez.

Para Tarihine İslami Bakış

İslami açıdan paranın tarihi İslam’ın başlangıcına kadar izlenebilir. İslami olarak ve şeriat yasalarına göre para, spekülasyon veya sömürü yerine takas için kullanılır. Bu, paradan kar elde etmek olarak görüldüğü için İslam’da ribanın (faizin) kesinlikle yasak olmasının nedenlerinden biridir.

İslami para ve ticaret perspektifi, sosyal adalet ve sömürü yapmama ilkelerine dayanır.

Parayla ilgili şeriat kanunları, bir mübadele aracı olarak kullanılacak paranın güvenli, istikrarlı ve etkili olması gerektiğini belirtir. Bazı Müslümanların Bitcoin’i meşruiyeti ve şeriat yasalarına uygun olup olmadığı konusunda çelişkiye düşmelerinin nedeni, Kur’an yazıldığında teknoloji bugün olduğu kadar ileri bir aşamada olmadığı için dijital para birimlerinden açıkça bahsedilmeyecek olmasıdır.

Bitcoin ve İslami Finans

Bitcoin’in İslami olarak helal kabul edilip edilmediği sorusu, dünyanın dört bir yanındaki Müslümanlar kripto para birimine yatırım yapıp yapmamayı düşünürken tekrar tekrar gündeme geldi.

Kripto para birimi, normal para birimlerinin çoğu zaman olduğu gibi arz ve talebe dayalıdır ve madeni paraların kendileri piyasaya göre değer taşır.

Bitcoin, özgür, şeffaf, küresel finans piyasasının doğuşunun habercisi oldu. Bu nedenle Müslümanların bu pazarla etkileşime girmeye başlaması şaşırtıcı değildir. İslami finans kuralları, finansal işlemlerle ilgili sınırlar ve düzenlemeler sağlar. Kripto para birimi, İslami finans akademisyenleri ve uzmanları için hâlâ önde gelen bir haber ve araştırma alanı olsa da alimlerin çoğunluğunun kripto para birimlerinin İslami finansla ilgili Şeriat kurallarının hiçbirini ihlal etmediği yorumunda bulunduğu da açıktır.

Bitcoin ve Şeriat Finans Kuralları: Temel İlkeler

Bitcoin söz konusu olduğunda İslami finansın dikkate alınması gereken temel özellikleri şunlardır:

-Faiz (riba)- İslam’da faiz yasaktır.

-Spekülasyon (maysir)- spekülatif yatırım kumara benzer kabul edilir ve buna izin verilemez

-Kâr-zarar paylaşımı- bir işlemin tarafları, İslami finansa göre riskleri ve ödülleri paylaşmalıdır

-Aşırı risk yok (garar)- İslami finans, belirsiz veya aşırı risk taşıyan işlemlere izin verilmediğini belirtir.

-Ticaret ve ticaret uygulaması (al bai’)

Yukarıda belirtilen İslami finans ilkeleri incelendiğinde, bir İslami finans portföyünde dijital varlıklara yer olduğu açıktır.

Kripto para birimleri dünyası gelişmeye devam ettikçe, şeriat uyumlu madeni paralara olan talep de artıyor.

Yakın zamanda, Caizcoin Almanya’da geliştirildi ve şeriatla tamamen uyumlu ilk dijital para olarak pazarlandı. İslami finans ilkelerinin tüm gerekliliklerini karşılayan dijital para birimlerinde daha fazla gelişme olması muhtemeldir.

Dünyanın dört bir yanındaki alimler ve akademisyenler tarafından halihazırda şeriata uygun kabul edilmiş olsa da İslami kripto para birimi finans piyasası, kripto para birimine yatırım söz konusu olduğunda Müslümanların ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamak için gelişmektedir.

Ocak 2021’de, Orta Doğu dijital varlık borsası CoinMENA’ya Bahreyn Merkez Bankası’ndan şeriata uyumlu sertifikalı bir borsa olma izni verildi.

Müslümanlar, özellikle geleneksel yatırım ve girişimcilik biçimlerinden uzaklaşan genç Müslümanlar, ortaya çıkan dijital para birimi fintech pazarına giderek daha fazla dahil olmaktadır.

Neden bazı müslümanlar kripto paraları haram sayıyor?

Bitcoin gibi kripto para birimlerinin haram kabul edilmesinin 3 ana nedeni vardır:

-Kumara benzer yüksek riskli bir yatırımdır.

-Paradan farklı olarak kullanılır

-Hükümetler veya mali kuruluşlar tarafından düzenlenmez.

Bazı Müslümanlar, hükümetler ve mali kurumlar tarafından daha iyi düzenlenirse, kripto para biriminin İslam’da kabul edilmesi fikrine açıktır. Örneğin, düzenleme, hükümetlerin ve bankaların kripto para birimini -döviz para biriminin (kripto) yerel para birimine (nakit) dönüştürülmesi- sharf olarak ele almasını sağlayabilir.

Teorik olarak bu, kriptoyu çevreleyen belirsizliği ve riski azaltabilir. ABD dahil birçok ülke, kripto para birimiyle ilgili düzenlemeler getirmeye başlıyor. Ancak şimdiye kadar hiçbir Müslüman çoğunluklu ülke yasal işlemler için kripto para birimine izin vermemektedir.

Kripto para helal mi haram mı: Belirgin bazı görüşler

Kripto para biriminin haram sayılmasının birkaç nedeni olabilir ancak tüm Müslümanlar bunun böyle olduğu konusunda hemfikir değil. İslami Finans uzmanları, kripto para biriminin prensipte Şeriat uyumlu olduğuna inanmaktadır. Şeriat politikalarına göre, kriptoyu gerçek bir para birimi veya dijital bir varlık olarak görüyorlar. Ayrıca, Müslüman kripto tüccarlarının helal veya haram olup olmadığına karar vermek için her kripto alımını veya projesini ayrı ayrı kontrol etmelerini tavsiye ediyorlar.

Ayrıca, kripto para birimi faiz veya haram olan riba üretmez. Bu nedenle, kar elde etmek için yüksek faiz oranlarında borç para vermekten daha az tartışmalı olabilir. Kripto para birimi satın almak, belki de en çok hisse senedi ve hisse senedi satın almaya benzer, ancak çok daha yüksek risk ve belirsizlik seviyeleri vardır. Bu risk, düzenleme eksikliği ile kripto para birimini haram kılabilir.

Nihayetinde, kripto paranın helal mi yoksa haram mı olduğu, onu nasıl kullandığınıza bağlıdır. İzin verilen malları satın almak için kullanıyorsanız ve değerinin yükseleceği umuduyla satın almıyorsanız, buna izin verilebilir.

İslam alimleri kripto hakkında ne diyor?

Pek çok İslam alimi, mevcut haliyle kripto para biriminin haram olduğu ve Müslümanlar tarafından kaçınılması gerektiği konusunda hemfikir görünüyor. Dünyanın en büyük Müslüman çoğunluklu ülkesi olan Endonezya, kripto para ticaretini yasakladı. Endonezya Ulema Konseyi, kripto para birimindeki “belirsizlik ve zarar unsurlarını” ve “fiziksel bir forma, net bir değere [veya] bilinen kesin bir miktara” sahip olmadığı gerçeğini gösterdi. Ancak, resmi kurallara uyan kripto para birimlerine izin verilmiştir. Daha iyi düzenleme ve daha az oynaklık, kripto kullanımını daha izin verilebilir hale getirebilir.

Türkiye hükümetinin dini kanadı, belirsizliği ve anonimliği nedeniyle Bitcoin’i haram saydılar.

Güncel Bazı Görüşler

Kripto para biriminin değer hesaplaması da blockchain sistemindeki bir algoritmaya dayanmaktadır. Blockchain güvenli, silinmemiş, karmaşık ve verimli bir sistem olduğu için bazı avantajlara sahip olduğu iddia ediliyor. İslami öğretide bir takas aracı veya para kriterlerini karşılamak için paranın istikrarlı, güvenli ve etkili olması gerekir.

Kripto para birimlerinin bazı para özellikleri olabilir, ancak bu “paranın” özelliklerini görmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Genel olarak, kripto para birimiyle ilgili üç grup vardır: eksiler, artılar ve tarafsız grup.

Eksiler grubu:

Bakar ve ark. (2017), kripto para birimini para kategorisinden hariç tutan üç koşul buldu. (a) içsel bir değeri yoktur, (b) anonim bir sahibi vardır ve (c) kararsızdır. Benzer bir konu, “İslami” paranın bir varlık tarafından desteklenmesi gerektiğini öne süren Meera (2018) tarafından önerildi Bu nedenle, kripto para birimi bu gereksinimi karşılamaz. İslami ilkeleri karşılamak için kripto para biriminin gerçek bir varlık tarafından desteklenmesi gerektiğini öne sürdü.

Nurhisam (2017), Bitcoin’in devlet düzenlemesi altında olmadığı ve risklerin ve zayıflıkların faydalardan daha fazla olduğu için para olarak izin verilmediğini belirtti. Hükümet tarafından para basımının yasallığı ve kontrol edilemeyen konularla ilgileniyordu.

Profesyoneller grubu:

Oziev ve Yandiev (2018), Bitcoin’in İslami öğretiye uygunluğunu belirlediler ve hiçbir yayıcıya, parasal kontrole veya şeffaflığa sahip olmadığını buldular.

Bazı İslam alimlerinin de bu konuda farklı görüşleri vardır. Shariah Review Bereau (2018), maal (mülk), manfa’ah (intifa hakkı), haqq (hak) ve dayn (sorumluluk)gibi diğer gerekliliklerin yanı sıra takas işlemlerinin alışkanlıklarını karşıladıkları için kripto para biriminin ve jetonların para olarak kabul edilebilir olduğunu tanımlar.

Ayrıca, madeni paralar ve jetonlar arasında bazı farklılıklar vardır. Jetonlar da çeşitlidir, ancak bir değişim aracı olarak işlev benzerdir.

Amalin (2018) Kripto para biriminin para değişimi için yerine getirildiğini, ticaret için şeffaf ve net bir düzenleme olduğunu belirtti. İslami öğretide yasaklanan tefecilik (riba) içermez. Zain (2018) tarafından öne sürülen benzer nedenler, Bitcoin’in merkez bankası tarafından düzenlenmemesi nedeniyle yasa dışı işlemler için kullanılabileceğini de belirtmiştir.

Nötr grubu:

Azulbaidi ve Abdullah (2017), İslami öğretinin uygunluğunu görmek için dijital para konusunun daha fazla çalışılması gerektiğini savunuyor. Bu görüş, sistemin İslami öğretiye karşı olmadığını ancak türevler için olmadığını belirten Asif’in (2018) görüşüne benziyordu.

Ardından benzer sorunlar Bangash (2017) tarafından gündeme getirildi. Eski İslam alimlerinin (İbn Teymiye gibi) paranın gerekliliği üzerinde özel olarak durmadıklarını belirtti. Yalnızca kullanıcıların davranışlarını vurguladılar. Para bir mal gibi alınıp satılmamalıdır, aksi takdirde (İmam İbnü’l-Kayyim’in belirttiği gibi) krize neden olur.

Bu arada İmam Ebu Hanife ve İmam Ebu Yusuf, bazı kısıtlamalarla parayı meta olarak kabul etmeye izin verdiler. Ayrıca güvenlik konusu ve Bitcoin’in gerçek dışı ekonomisi ile de ilgileniyor.

Adam (2017), para için üç gereksinim belirledi. Bunlar (a) mal (servet) (b) takavvüm (yasal değer) ve (c) semaniyye (parasal kullanım). Bitcoin, a ve b noktalarını yerine getirebilir, çünkü Bitcoin bir mağaza değerine sahip olabilir ve İslami öğretiye dayalı olarak yasaldır. Ancak oynaklık, dolaşım ve şeffaflık gibi riskleri olduğu için parasal kullanım değildir. Her türlü kripto para birimi ve jeton İslami öğretiye uygun olabilir, ancak ayrı sözleşmelere sahip olmaları gerektiğinden geri satın alma jetonları olmayabilir (Adam, 2018).

Diğer bir konu ise 21 milyon Bitcoin’in 2140’tan sonra artık Bitcoin üretilmeyecek olmasıdır (Koropenko, 2018). Para, işlem için uygun oldukları için herhangi bir işlemi karşılayabilmelidir.

Sonuç Yerine: İslam Hukuku Perspektifinden

Para, tarih boyunca sayısız biçim değişikliğine uğramış ve mevcut sistemin yerini alarak dijital bir biçim almaya başlamıştır.

Erken İslam kanunlarına göre para, içinde değerli olan her şeydir. Değeri ideal olarak hızlı dalgalanmaz. Bunun nedeni, Şeriat kanunlarına göre, para birimlerinin değiş tokuşunun benzer değerde eşyaların değiş tokuşu anlamına gelmesidir.

Müslümanların çoğunlukla yaşadıkları ülkeler, İslam’ın faiz karşıtı politikasını sürdürerek para birimlerini kullandılar. Zamanla, sadece kâğıt olmalarına ve gerçek bir değerleri olmamasına rağmen, Fiat para birimlerine geçiş yapmak zorunda kaldılar. Bilim adamları, sosyal kabulleri nedeniyle Fiat para birimlerini onayladılar ve İslam ülkelerinde ana akım haline geldiler.

En yeni para türü, herhangi bir merkezi otoriteden merkezi olmayan bir şekilde oluşturulan bir kripto para birimidir. Kripto para birimi için uygulama yelpazesi her gün genişlemektedir. İslam hukuku açısından, kripto para birimleri ayrıca Müslüman (Fıkıh) olan kullanıcılar için meşruiyet sorunları da sunar. Bazı İslam alimleri, birçok dini kuruluşun ve İslam uzmanlarının haram olduğu iddialarına rağmen, kripto para birimlerinin helal olduğuna inanıyor.

İslam, faiz olarak kabul edildiğinden, para birimlerinin alım satımı arasındaki farktan bilinçli olarak para kazanmayı yasaklar. Bitcoin ve diğer kripto para birimi biçimleri hakkındaki tartışmalar önümüzdeki yıllarda da devam edecek. Birçok Müslüman alim, kripto para birimlerine yatırım yapmanın helal olduğunu tespit etmiş olsa da bekle ve gör politikasını benimsemek isteyecek bazı Müslümanlar olacaktır.

Bitcoin yatırımı haram faaliyetler içermediği sürece, Bitcoin yatırımı, para yönetimini ve para birimlerini düzenleyen herhangi bir İslami finans ilkesine aykırı değildir. Açık görünen şey, kavramsal olarak, Bitcoin ve kripto para biriminin bir bütün olarak Şeriat hukuku kurallarına göre izin verilmediğidir.İslami kripto para borsalarının ve madeni paraların büyümesi, dijital para birimlerine yatırım yapmak isteyen Müslümanlar için her zamankinden daha fazla netlik ve düzenleme olduğu anlamına gelmektedir.Bitcoin’i haram sayan argümanlardan bazıları riskli, belirsiz ve izlenemez olmasıdır. Bununla birlikte, Bitcoin işlemleri izlenebilirdir. Bu, genel olarak insanları kripto para birimlerine çeken temel faktörlerden biridir. İşlemler değişmez ve şeffaftır.

Ancak veriler, işlemi yapan kişinin kimliğinden ziyade yalnızca cüzdan adresini ortaya koyduğu için işlemlerin takma adla yapıldığını söyleyebiliriz. Birçok kişi bunu olumlu bulsa da birçok kişi bunun dolandırıcılık faaliyetlerine olanak sağladığına inanıyor. Dikkatlice düzenlenmiş düzenlemeler yoluyla riskleri ve sahtekarlıkları azaltmak için bolca alan vardır.

Dr. Bilal Tanrıverdi’nin tüm Blog yazılarını bağlantıdan okuyabilirsiniz.

Yazarın 13. Sayı’mızdaki “İnternette Telif Haklarının Korunma Yöntemleri ve Özellikleri” isimli yazısını okumak için bağlantıya tıklayınız.